صدور نوتام پرتاب راکت از سوی ایران در اردیبهشت ۱۴۰۴

در تاریخ ۲۹ آوریل ۲۰۲۵، اداره ناوبری هوایی ایران نوتامی به شماره «B0303/25» منتشر کرد که در آن اعلام شده در تاریخ‌های ۱۱ و ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۴ (۱ تا ۲ می ۲۰۲۵)، در محدوده‌ای به مساحت تقریبی ۶۰۰۰ کیلومتر مربع واقع در جنوب‌شرقی پایگاه فضایی سمنان، فعالیت پرتاب راکت انجام خواهد شد. طبق محتوای نوتام، این فعالیت از ساعت ۰۴:۳۰ تا ۰۸:۳۰ به وقت UTC فعال خواهد بود که معادل ۸ صبح تا ۱۲ ظهر به وقت رسمی ایران است. در این بازه، تمامی پروازهای عبوری از محدوده مذکور باید در ارتفاعی بالاتر از ۷۰۰۰ فوت از سطح دریا صورت گیرند.

بر اساس مختصات منتشرشده در نوتام «B0303/25»، ناحیه موردنظر در نزدیکی پایگاه پرتاب‌های فضایی سمنان واقع شده و از منظر ابعاد جغرافیایی، مشابه با مناطقی است که پیش‌تر در پرتاب‌های ماهواره‌بر سیمرغ استفاده شده بود. این همزمانی جغرافیایی و بازه زمانی انتشار نوتام با اظهارات پیشین رئیس سازمان فضایی مبنی بر برنامه‌ریزی برای پرتاب ماهواره‌بر سیمرغ بهینه در بهار ۱۴۰۴، گمانه‌زنی‌ها درباره انجام یک پرتاب فضایی در این بازه زمانی را تقویت کرده است.

نوتام چیست؟

نوتام (NOTAM) مخفف "Notice to Airmen" به معنای "اطلاعیه به خلبانان" است و اطلاعیه‌ای رسمی گفته می‌شود که برای هشدار به پروازهای هوایی درباره خطرات موقتی یا تغییرات در مسیرها و عملیات‌های هوایی صادر می‌شود. این نوتام‌ها به‌طور گسترده در عملیات‌های موشکی، آزمایش‌های فضایی و فعالیت‌های دفاعی به کار می‌روند.

پیش از این نیز در تاریخ ۲۱ بهمن ۱۴۰۳، نوتامی به شماره «B0121/25» صادر شد که از پرتاب راکت در تاریخ‌های ۲۲ تا ۲۴ بهمن حکایت داشت. هرچند در آن زمان اخبار رسمی درباره نتیجه پرتاب منتشر نشد، اما با انتشار تصاویر ماهواره‌ای از پایگاه فضایی سمنان در تاریخ ۲۸ بهمن، نشانه‌هایی از انجام یک پرتاب، از جمله آثار گازهای خروجی بر سکوی پرتاب رؤیت شد.

گزارش‌های غیررسمی آن زمان از پرتاب میکروماهواره «ناوک» توسط ماهواره‌بر سیمرغ بهینه خبر می‌دادند. وزیر ارتباطات نیز در تاریخ ۲۸ بهمن، از پرتاب قریب‌الوقوع این ماهواره سخن گفته بود. اما سکوت خبری بعدی و عدم انتشار اطلاعات رسمی درباره نتیجه پرتاب، ابهامات زیادی ایجاد کرد.

منظومه ماهواره‌ای ایران | منظومه شهید سلیمانی شامل ۲۰ ماهواره با هدف توسعه شبکه ایرانی اینترنت اشیاء (IOT) که تا پایان سال ۱۴۰۴ بخش عمده‌ی آن پرتاب خواهند شد.

بررسی دقیق داده‌های تصویری از ماهواره‌های تجاری نشان می‌دهد که پرتاب انجام‌شده در ۲۸ بهمن احتمالاً به نتیجه مطلوب نرسیده است. این موضوع اگرچه به‌عنوان یک شکست تلقی می‌شود، اما در روند توسعه فناوری پرتابگرهای فضایی، امری طبیعی به شمار می‌رود. ماهواره‌بر سیمرغ که از ابتدای معرفی خود تاکنون چندین بار دستخوش تغییرات فنی شده، اکنون در مرحله‌ای قرار دارد که نسخه بهینه آن در حال آزمایش‌های میدانی برای رسیدن به قابلیت تزریق محموله به مدار GTO است.

این مسیر توسعه قرار است منجر به ساخت نسخه‌های پیشرفته‌تر نظیر ماهواره‌بر سریر شود. در چنین فرایندهایی، پرتاب‌های ناموفق بخشی از آزمون و خطای ضروری جهت تثبیت فناوری و شناسایی نقص‌های طراحی و عملکردی محسوب می‌شوند.

نوتام دیگری به شماره «B0304/25» نیز در همان تاریخ منتشر شده که بر تعلیق کامل پروازهای VFR (پرواز بصری) در محدوده درج‌شده تأکید می‌کند. این موضوع اهمیت و حساسیت عملیات پرتاب راکت در محدوده ذکرشده را افزایش می‌دهد.

از آن‌جا که تاکنون هیچ اعلام رسمی از سوی سازمان فضایی ایران یا وزارت دفاع درباره نوع محموله یا هدف پرتاب جدید منتشر نشده، می‌توان نتیجه گرفت که عملیات پیش رو نیز بخشی از آزمایش‌های توسعه‌ای سامانه سیمرغ بهینه است. لازم به ذکر است که پرتاب موفق به مدار GTO، به عنوان یک هدف فنی بلندپروازانه، نیازمند اجرای مجموعه‌ای از پرتاب‌های آزمایشی با اصلاح مستمر است.

به‌طور کلی، مسیر توسعه فناوری‌های فضایی در ایران، از جمله ساخت پرتابگرهای سوخت مایع نظیر سیمرغ، در کنار تلاش برای ساخت سامانه‌های پیشرفته‌تر نظیر سریر، بازتابی از سیاست راهبردی جمهوری اسلامی ایران در خوداتکایی فضایی است. در این راستا، پایگاه فضایی سمنان به‌عنوان بستر اصلی پرتاب‌های ملی، بار دیگر در محور توجه ناظران داخلی و خارجی قرار گرفته است.

با توجه به سابقه پرتاب‌های پیشین، نوتام فعلی می‌تواند سرآغاز یک تلاش جدید برای ثبت یک موفقیت مهم در حوزه فضایی کشور باشد. نتیجه این پرتاب، چه موفق و چه ناموفق، در آینده‌ای نزدیک مشخص خواهد شد و قطعاً داده‌های حاصل از آن نقش کلیدی در توسعه نسخه‌های آتی ماهواره‌برهای بومی ایفا خواهند کرد.